24

Συμπαραγωγή: Θέατρο Άττις, Φεστιβάλ Αθηνών, Κωνσταντινούπολη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2010, Έσσεν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2010
Tρίγλωσση (Ελληνικά, Τουρκικά και Γερμανικά)
με τρεις διαφορετικές σκηνικές εγκαταστάσεις του Γιάννη Κουνέλλη, σχεδιασμένες ειδικά για την κάθε πόλη. 

Πρεμιέρα: 9 Ιουλίου 2010, Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας

2010

9, 10 Ιουλίου, Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, Φεστιβάλ Αθηνών 2010
25, 26, 27 Ιουλίου, Rumeli Hisari, Κωνσταντινούπολη, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2010, Τουρκία
5, 6, 7 Αυγούστου, Zecce Zolverein, Έσσεν, Έσσεν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2010, Γερμανία

Ο Προμηθέας Δεσμώτης παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2010 στην Ελευσίνα, την Κωνσταντινούπολη και το Έσσεν. Για κάθε πόλη ο Γιάννης Κουνέλλης σχεδίασε μια διαφορετική σκηνική εγκατάσταση απόλυτα εναρμονισμένη με τις απαιτήσεις και την ιστορική ταυτότητα της κάθε τοποθεσίας.

Η πρεμιέρα δόθηκε στο Παλαιό ελαιουργείο της Ελευσίνας, την ιδιαίτερη πατρίδα του Αισχύλου, ένα βιομηχανικό τοπίο, γεμάτο μνήμες από ταξικές συγκρούσεις και εργατικά ατυχήματα. Η εγκατάσταση του Κουνέλλη ήταν ένας κατακλυσμός, μια πλημμύρα από 1000 πέτρες, με τους ηθοποιούς να θυμίζουν επιζώντες εργάτες του Β Παγκοσμίου και του Εμφυλίου πολέμου.

Στην Κωνσταντινούπολη η παράσταση μεταφέρθηκε στο οθωμανικό κάστρο Ρούμελι (χωρητικότητας 2.000 θεατών), όπου ο Κουνέλλης έστρωσε στη σκηνή 50.000 γυαλιά μυωπίας. Οι ηθοποιοί πατούσαν πάνω τους χωρίς παπούτσια. Στα μάτια των θεατών τα γυαλιά έλαμπαν προβάλλοντας δεκάδες αισθητικές εικόνες: φίδια, κάρβουνα, μαχαίρια, καθρέφτες. Ο φόβος να κοπούν οι ηθοποιοί απ’ τα γυαλιά, οι ήχοι προσευχών από τους μιναρέδες, ο θόρυβος των πλοίων που διέσχιζαν τον Βόσπορο, δημιουργούσαν ένταση στους ηθοποιούς και στο κοινό. Οι τούρκοι θεατές κάθισαν μέχρι και στα βραχάκια και ενθουσιάστηκαν με την παράσταση. Εισέπραξαν  το πολιτικό μήνυμα και ανταποκρίθηκαν με χειροκροτήματα στη μέση της παράστασης αναφωνώντας «ναι, θα ‘ρθει μια μέρα».

Στο Έσσεν η παράσταση παρουσιάστηκε στο ιστορικό εργοστάσιο της Zeche Zollverein στο Έσσεν. Ο Κουνέλλης τοποθέτησε μπροστά από το συγκρότημα των εργοστασίων 3 τρένα με αναμμένα φώτα και μια μικρή τετράγωνη μπρεχτική σκηνή. (Το βιομηχανικό συγκρότημα και παλιό ορυχείο της Zollverein στο Έσσεν είναι τόπος συνδεδεμένος με εργατικά κινήματα, μεγάλους ταξικούς αγώνες, τη θηριώδη πολεμική παραγωγή κατά τη χιτλερική περίοδο, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εκεί διασταυρώνονταν τα τρένα που κουβαλούσαν κάρβουνο για τα πολεμικά εργοστάσια, Εβραίους και αντιφασίστες που οδηγούνταν στα κρεματόρια, αλλά και μετανάστες αργότερα, κατά τη δεκαετία του ’60.) Οι ηθοποιοί του Προμηθέα έμοιαζαν να κατεβαίνουν από τα τρένα με τ’ αναμμένα φώτα, που εγκατέστησε ο Κουνέλλης, σαν ανθρώπινα ράκη πάνω στη μικρή σκηνή. Η παράσταση πήρε τη διάσταση πογκρόμ και ολοκαυτώματος. Παρόλο την καταρρακτώδη βροχή στη διάρκεια και των τριών παραστάσεων, στο κατάμεστο θέατρο οι θεατές με αδιάβροχα παρακολουθούσαν προσηλωμένοι την παράσταση.

ΟΛΟΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΣ/ ΟΛΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ/ ΟΛΟΙ ΠΤΩΣΗ

Το θέατρο ΑΤΤΙΣ είναι ένας ζωντανός οργανισμός με ανελέητη δύναμη, όπως αποδεικνύεται και με αυτόν τον αιρετικό Προμηθέα.
Εδώ και εικοσιπέντε χρόνια, το θέατρο ΑΤΤΙΣ προκαλεί ρήγματα στις θεατρικές κανονικότητες και δημιουργεί ευεργετικές διαβρώσεις πάνω στην αισθητική επιφάνεια της ευρωπαϊκής σκηνής. Χώρος δράσης και συνδιαλλαγής του ΑΤΤΙΣ υπήρξε ουσιαστικά η μετα-μπρεχτική Ευρώπη, ο τόπος δηλαδή όπου άρχισαν να αδρανούν οι μεγάλες παραδόσεις και να καταρρέουν τα ευγενή μεγαλεία. Μέσα σε αυτό το πνευματικό κλίμα και αγνοώντας τους μεγάλους κανόνες του ρεαλισμού, το ΑΤΤΙΣ αποτέλεσε παράδειγμα σκηνικής πάλης με κάθε κατεστημένο.
Ιστορικά, η συνομιλία του Θόδωρου Τερζόπουλου με την τραγωδία υπήρξε εξαιρετικά δημιουργική, όχι μόνον επειδή ο σκηνοθέτης αποκήρυξε τα εθνικόφρονα ιδεολογήματα που σχετίζονταν με την υποτιθέμενη νεκρανάσταση-αναβίωσή της, αλλά και επειδή εντάχθηκε δημιουργικά σε μια ευρωπαϊκή παράδοση ‘χρήσης’ των τραγικών κειμένων ως υλικών για λειτουργική αναπραγμάτευση. Ακολούθως, το σκηνικό ιδίωμα του ΑΤΤΙΣ είναι ένας εντελής κώδικας που αποτελείται από παραστασιακά εικονογράμματα διαμορφωμένα μέσα από την εντρύφηση στους βαθείς φιλοσοφικούς πυρήνες της τραγωδίας. Αυτό που εξασφαλίζει όμως το δικαίωμα προτεραιότητας της αισθητικής μορφοποίησης έναντι του δράματος είναι εκείνο το οποίο και οι επικριτές του φορμαλισμού παραβλέπουν: ότι δηλαδή «η μορφή που δέχεται το περιεχόμενο είναι η ίδια κατασταλαγμένο περιεχόμενο».  
Ο Τερζόπουλος επανέρχεται στον αισχύλειο Προμηθέα επανιδρύοντας το προτσές της Διύλισης της εξουσίας. Ενώπιον της βιομηχανικής scaenae frons του Παλαιού Ελαιουργείου επιτελείται η αιώνια κύλιση της ήδη συντελεσμένης Πτώσης (εφόσον κάθε υποκείμενο, πριν εκπέσει ηττώμενο, διαγράφει έναν κύκλο φθοράς). Στο πέρας των φωτεινών πολιτισμών με τους καταριγμένους λίθους της κατάρρευσης ήδη εγκατεστημένους, ξεβράζονται τα θύματα της Ιστορίας ήδη νεκρά, για να ανασυντάξουν την πραγματεία τους. Ως σαρωτικός ερπυστήρας ο ‘ανθρωποποιημένος’ Χορός των ειδώλων έχει την πρωτοκαθεδρία  στο κοσμικό πογκρόμ της διάλυσης με μείζον ντεκόρ την προειλημμένη Πτώση. Ο νεκρός θεός των αλυσοδεμένων αφήνεται έρμαιο της δύναμής του και η Βία γίνεται κακέκτυπο του Κράτους. Και ο Προμηθέας ως αιώνιο έκθεμα για τους ηδονοβλεψίες αντιεξουσιατές επισφραγίζει το τέλος της Ιστορίας των ρομαντικών επαναστατών. Ο Θάνατος και μόνον είναι ο μοχλός της αλλαγής.             
Ο μέγας Γιάννης Κουνέλλης συμπράττει -πραγματευτής κι αυτός της γεωμέτρησης του χάους.
Εμείς όλοι συνεργάτες του τέλους, όλοι συνένοχοι, όλοι πτώση.
Κι όχι αυταπάτες προπαντός.
Γιώργος Σαμπατακάκης